نوجوانی و مراحل رشد و ارتباط آن با عزت نفس

مراحل رشد نوجوان؛ به اصطلاح نوجوانی به دوره گذار از کودکی به بزرگسالی اطلاق میشود و تقریباً از ۱۲ سالگی آغاز و تا اواخر دهه ی دوم زندگی، یعنی رسیدن به رشد جسمانیِ کم و بیش کامل ادامه پیدا میکند که در آن نوجوانان عزت نفس متفاوتی را تجربه می کنند.

طی این دوره نوجوان به بلوغ جنسی میرسد و هویت فردی خود را جدا از خانواده بنا مینهد.
مراحل رشد نوجوان

عزت نفس، رشد جنسی، بلوغ، دوره تکامل جنسی است که طی آن کودک از نظر زیستی و روانشناختی به بزرگسالی برخوردار از توانایی تولید مثل تبدیل میشود و دوره آن معمولاً ۳ تا ۴ سال است.

بلوغ با دوره رشد بسیار سریع جسمانی شروع میشود و با رشد تدریجی اندام های تناسلی و ویژگی های جنسی ثانوی (رشد بقیه اندام ها یا رویش مو در بدن) همراه است.

دختران با تحول دوره قاعدگی و پسران با باروری اسپرم مواجه میشوند.
آثار روانشناختی‌ دوران بلوغ

مهم ترین اتفاقی که در دوران بلوغ و مراحل رشد، نوجوان با آنها مواجه میشود، آثاری است که بر روحیه، احوالات، خلق و خوی او میگذارد.

در عام، نوجوانی را دوره طوفان و احساس فشار میدانند، که از ویژگی های آن دمدمی بودن، آشفتگی درونی و طغیان شدید است ولی یافته های پژوهشی این دید بدبینانه را تأیید نمی کنند. در یک بررسی بیش از ۳۰۰ نوجوان از پایه ششم تا پایان پایه ی هشتم تحصیلی بررسی شدند. این نوجوانان و والدینشان دو بار در سال از طریق مصاحبه و آزمونهای روانشناختی ارزیابی شدند و یک بار نیز در آخرین سال دبیرستان رفتار آنها ارزیابی شد. اغلب نوجوانان این دوره را بدون تشویش و آشفتگی عمده پشت سر گذاشتند.



داده ها نشان میدهند که بلوغ اثرات مهمی بر تصویر فرد از بدن خویش، عزت نفس، خلق رابطه او با والدین و اعضای غیر همجنس بر جای میگذارد. ممکن است در مراحل رشد نوجوان بعضی از این تأثیرات مستقیماً ناشی از تغییرات هورمونی بلوغ باشند ولی اغلب آنها به آثار فردی و اجتماعی تغییرات جسمانی و مهم تر از همه به زمان بندی این تغییرات در دوران نوجوانی مربوط میشود که بر روی عزت نفس تأثیر دارد.
زودرسی یا دیررسی در بلوغ

زودرسی یا دیررسی (یک سال زودتر یا دیرتر از سن بلوغ) بر رضایت نوجوانان از ظاهر خود و تصویر آنان از بدن خویش اثر میگذارد.

به طور کلی، پسرهایی که در پایه هفتم و هشتم تحصیلی به بلوغ رسیده اند، نسبت به همکلاسان همجنس و دیررس خود خلق مثبت تری داشتند و از وزن و ظاهر کلی خود بیش تر احساس رضایت میکردند. یافته ایی که حاکی از اهمیت قدرت بدنی در بین پسر ها در جامعه است.

از سوی دیگر از لحاظ ثبات عاطفی و خودگردانی کم تری برخوردارند، یعنی ممکن است بیش تر احتمال سیگار کشیدن داشته باشند، مواد مخدر استفاده کنند و یا با قانون درگیر شوند. برعکس پسران دیررس بدترین احساس را به خودشان و جسمشان دارند ولی معمولاً در سال آخر دبیرستان سالم ترین گروه شناخته میشوند.
ارتباط عزت نفس با رشد نوجوان

در مراحل رشد نوجوان زودرسی بر عزت نفس دختران تأثیر منفی دارد. زودرس ها در مقایسه با دیررس ها اضطراب و افسردگی بیش تری و عزت نفس کمتری را تجربه میکنند.

عزت نفس آنها در سطح پایین تری است و معمولاً از وزن و ظاهرشان کم تر رضایت دارند. آنها از اینکه بدنشان شبیه بدن زنان است خجالت میکشند. به خصوص که معیار جذابیت زنانه که در رسانه ها تبلیغ میشود باریک اندامی نیز میباشد.


در دختران زودرس احتمال این که با والدینشان تعارض داشته باشند، ترک تحصیل کنند، یا مشکلات عاطفی و رفتاری داشته باشند نسبت به دختران دیگر بیش تر است.

اما باز هم باید به این نکته اشاره کنیم که اویل دوره نوجوانی برای بیش از نیمی از دختران و پسران بدون مشکل است. که البته مهم ترین مقوله در دوره نوجوانی رشد هویت است.